Srbija kao dovršena država

Procesi rehabilitacije istorijskih ličnosti koje su tokom Drugog svetskog rata sarađivale sa nacističkim okupatorom izaziva veliku pažnju u Srbiji. Proteklih dana ipak, nije u centru pažnje samo sudski proces za rehabilitaciju Milana Nedića, već i odluka da se sa Trga Slavija izmesti spomenik Dimitriju Tucoviću. U regionu takođe svedočimo događajima koji se mogu podvesti pod istu tipologiju. Primera radi, novi hrvatski ministar za kulturu smatra da je „anti – fašizam floskula“, a u toj se državi ponovo počinje govoriti i o „izdajnicima“, što se može smatrati eufemizmom za „anti – Hrvate“. No, fokusirajmo se na Srbiju.

Pogrešno je čini mi se, posmatrati procese rehabilitacije Draže Mihajilovića, Milana Nedića i Dimitrija Ljotića kao procese koji su sami sebi svrha. Nisu to po mom mišljenju ni instrumenti, a ni kamen – temeljci koji mogu predstavljati uvod u nešto još tragičnije. Umesto toga, ovo su procesi koji se mogu smatrati „završnim radovima“, poslednjim ekserima koje država Srbija udara na građevinu koja je izrađena prema projektnom dizajnu napravljenom mnogo ranije. Taj dizajn u svom naslovu ne krije ništa što zvuči prestrašno. Nije to ni četnička Srbija, ultra – nacionalistička, šovinistička, a bojim se ni „anti – evropska“, nazadna Srbija – kako bi to volele da zaključe koleginice i kolege iz redova „građanske Srbije“. U naslovu toga dizajna, na čije se ostvareno velelepno zdanje ovih dana udaraju poslednji ekseri zove se „Srbija kao dovršena nacionalna država“.

Da bi opravdala svoj naziv, svaka nacionalna država mora da se obračuna sa tekovinama koje su u svojoj srži anti – nacionalne ili u ublaženoj varijanti, internacionalne. Istorija Srbije kao i Hrvatske poigrala se surovo sa zastupnicima „nacionalnih projekata“, kada je u Drugom svetskom ratu nasuprot anti – fašističkom internacionalnom partizanskom pokretu, postavila nacionalne anti – komunističke, ali i pro - fašističke pokrete - poput četničkog ili ustaškog. To je tvorcima ideje o „dovršenoj nacionalnoj državi“ stvorilo nelagodu koju su odlučili odlagati do samog kraja izgradnje velelepnog nacionalnog zdanja. Ta nelagoda ogleda se u tome da je, kako bi se nacionalni projekat dovršio, neophodno raskrstiti sa komunističkim „neprijateljem nacije“ – koji je istovremeno bio i jedini anti – fašistički činilac u narodno – oslobodilačkoj borbi protiv naci – fašizma. Ipak, što se mora – mora se.

Nisu, sa druge strane, završni radovi na „sanaciji srpske države“ nešto najnečasnije što je moralo biti odrađeno u procesu dovršetka nacionalnog projekta. Najnečasnije je za nama i ono se može kvantifikovati brojem nedužnih žrtava u ratovima sa početka radova na gorepomenutom zdanju. Pošto je svaki početak težak, ruke je okrvavio dobar broj izvođača radova. Arhitekte su doduše uglavnom pomrle umeđuvremenu, ali se i danas služimo njihovim „mudrim rečima“ koje su uklesane u krvlju okupanom kamenu temeljcu naših nacionalnih konstrukcija. Mnogi koji su lopatama, među prvima kopali...temelj, danas su na mestima poput predsedničkog.

Rasplet sage u najmanju ruku je ciničan. Najpre je izgledalo kao da su ratni temelji nacionalnih država na ovom prostoru anti – civilizacijski, a onda se ispostavilo da je uspešnost u procesima etničkog čišćenja i masovnih ubijanja donosila bolju startnu poziciju u daljem procesu radova na nacionalnom projektu. Kako je uspešniji i brži rad na dovršavanju nacionalne države donosio i bolju poziciju u redu za članstvo u „podorici evropskih zemalja“, u nju su prvi ušli oni koji, ili nisu ispočetka imali problema sa etnički heterogenim stanovništvom (Slovenija) ili koji su najuspešnije očistili svoju teritoriju od „destabilizujuće manjine“ (Hrvatska). Srbija je pala na ispitu etničkog čišćenja, pa joj taj neuspeli pokušaj u južnoj pokrajini i dalje donosi mnogo glavobolje u evro – integracijama. Srbija zbog ovoga pokušava da se „vadi“ na završnim radovima i da tako moderna, nacionalna, sa jasnim anti – komunističkim i otuda, pro – evropskim opredeljenjem, zamaskira „fleke“ sa početka izvođenja radova. Možda je u prošlosti bilo i „neuspeha“, ali evo – polako se nacionalno velelepno zdanje dovršava. Temelji možda jesu umazani crvenom bojom, enterijer možda jeste siv, poslednji ekseri crni. Najvažnije je da crveni temelji Srbije kao dovršene nacionalne države nisu crveni od komunizma. Još važnije, estetike radi, fasada je ružičasta.